Ένα άγνωστο στο ευρύ κοινό ιστορικό γεγονός παρουσιάζουμε σήμερα. Σαν σήμερα, 25 Μαίου του 1959 ο Νικήτα Χρουσώφ επισκέφθηκε την Αλβανία. Ανάμεσα στις περιοχές που επισκέφθηκε και η Βόρεια Ήπειρος, όπου αναπόφευκτα συνάντησε τους Έλληνες.
 |
| Ο Νικήτα Χρουσώφ και ο Ενβέρ Χότζα |
Οι σχέσεις της Αλβανίας με την ΕΣΣΔ παρέμεναν άριστες και ιδιαίτερα στενές μέχρι και της 3 Μαρτίου του 1953, ημέρα κατά την οποία πεθαίνει ο Στάλιν. Η Αλβανική ηγεσία του Αλβανικού Κόμματος Εργασίας (ΑΚΕ) θεωρεί την απώλεια του Στάλιν δυσαναπλήρωτη. Με εντολή του Γ.Γ. της Κ.Ε. του ΑΚΕ, Ενβέρ Χότζα, την ημέρα εκείνη, όλοι οι κάτοικοι των Τιράνων, συγκεντρώθηκαν στην κεντρική πλατεία των Τιράνων, γονάτισαν και έδωσαν όρκο αιώνιας πίστης και ευγνωμοσύνης στο "Μεγάλο Απελευθερωτή", στον οποίο ο Αλβανικός λαός χρωστούσε τα πάντα.
Τον Ιούνιο του 1953 αλβανική κομματική - κυβερνητική αντιπροσωπεία με επικεφαλή τον Ενβέρ Χότζα, επισκέπτεται την Μόσχα με σκοπό να ζητήσει δάνειο οικονομικού και στρατιωτικού χαρακτήρα. Η αντιπροσωπεία συναντήθηκε με τους Σοβιετικούς με επικεφαλή τον Μάλενκοφ και για πρώτη φορά δεν κατάφεραν να συνεννοηθούν. Οι Σοβιετικοί αρνήθηκαν να χορηγήσουν βοήθεια στο ύψος που ζητούσαν οι Αλβανοί.
Μετά από ένα χρόνο, το 1954, ο Ενβέρ Χότζα μαζί με τον αναπληρωτή Πρωθυπουργό Χιουσνί Κάπο επισκέφτονται και πάλι τη Μόσχα και έχουν συζητήσεις για την επίλυση των προβλημάτων της αλβανικής οικονομίας. Σε αυτή την επίσκεψη, ο Χότζα συναντάει για πρώτη φορά τον Χρουσώφ που από το Σεπτέμβριο του 1953 είχε αναλάβει καθήκοντα Πρώτου Γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης.
Κατά τις συζητήσεις ο Χρουσώφ έθεσε στον Χότζα το ζήτημα του ρόλου του κόμματος και στις αρχές στη βάση των οποίων εκλέγονταν ο ηγέτης του. Ο Χότζα είδε στα λόγια του Χρουσώφ την κεκαλυμμένη προσπάθεια της νέας ηγεσίας να ξεμπερδέυει με τους σταλινικούς ηγέτες των κομμάτων της Ανατολικής Ευρώπης. Εκτελώντας τις οδηγίες του Χρουσώφ αλλά και τη Σοβιετική εμπειρία συλλογικής διοίκησης της χώρας, η 11η Σύνοδος της Κ.Ε. του ΑΚΕ στις 12 Ιουλίου του 1954 αποφάσισε "να καταργήσει τη θέση του Γενικού γραμματέα του κόμματος ως μη χρήσιμη και περιττή και να δημιουργήσει τη θέση του Πρώτου Γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής". Φυσικά τη νέα θέση ανέλαβε και πάλι ο Ενβέρ Χότζα, παραχωρώντας όμως με δική του επιθυμία τα καθήκοντα του πρωθυπουργού.
Τα πρώτα μετασταλινικά χρόνια ως απάντηση στη σοβιετική πίεση σε όλες τις ανατολικοευρωπαϊκές χώρες για οικονομικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις η Αλβανία έκανε κάποια βήματα. Ένα από αυτά ήταν και η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων με τη Γιουγκοσλαβία του Τίτο. Στις 21 Δεκεμβρίου του 1953, η Αλβανία αποκατέστησε τις διαλυμένες από το Νοέμβριο του 1950, διπλωματικές της σχέσεις με τη Γιουγκοσλαβία.
Το 1955 η Σοβιετική ηγεσία αποκαθιστά πλέον απόλυτα τις σχέσεις της με τη Γιουγκοσλαβία και τον Τίτο.
 |
| Ο Ενβέρ Χότζα σε προπαγανδιστικό πίνακα |
Καμπή αποτελεί το ιστορικό 20ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ (14 - 25 Φεβρουαρίου 1956). Η αλβανική ηγεσία ασκεί κριτική στην θέσεις Χρουσώφ για της διεθνείς σχέσεις. Θεωρεί ότι ο Χρουσώφ παραιτήθηκε των Λενινιστικών αρχών του κόμματος και του προλεταριακού διεθνισμού για να συμμετάσχει στην κατανομή σε σφαίρες επιρροής με της ΗΠΑ. Την τελευταία ημέρα του Συνεδρίου, 25 Φεβρουαρίου, σε κλειστή συνεδρίαση, ο Νικήτα Χρουσώφ κάνει την περίφημη πλέον "μυστική εισήγηση" "Για την πρωσοπολατρία και τις συνέπειές της". Οι προσκεκλημένοι στο Συνέδριο ηγέτες ξένων κομμουνιστικών κομμάτων, δεν συμμετείχαν στην κλειστή συνεδρίαση. Ο Χρουσώφ κατήγγειλε την προσωπολατρία και τον μαζικό τρόμο στην ΕΣΣΔ το δεύτερο μισό της δεκαετίας του '30 και των αρχών της δεκαετίας του '50. Ο Ενβέρ Χότζα είδε σε όσα συνέβησαν στο 20ο Συνέδριο την θεωρητική βάση ενός ρεβιζιονιστικού κινήματος που θα μπορούσε να μολύνει όλων των κομμουνιστικό κόσμο.
 |
| Στάλιν και Χότζα |
Τον Απρίλιο του 1956 πραγματοποιείται στα Τίρανα προσυνεδριακή διαδικασία για το 3ο Συνέδριο του ΑΚΕ. Αρκετοί είναι αυτοί που ασκούν κριτική στον Χότζα, ζητούν να συζητηθεί το 20ο Συνέδριο, η προωπολατρία, η υπόιεση του Κότσι Ντζότζε - υποστηρικτή της Γιουγκοσλαβίας που εκτελέστηκε το 1949, η εσωκομματική δημοκρατία και οι συνθήκες ζωής του πληθυσμού. Ο Χότζα ... σταθερός στις θέσεις του, τους διαγράφει από το κόμμα και τους συλαμβάνει μετά το τέλος της διαδικασίας.
Μετά από ένα μήνα πραγματοποιήθηκε το 3ο Συνέδριο του ΑΚΕ (25 Μίου - 3 Ιουνίου 1956). Σε αυτό δεν ασκήθηκε ανοιχτή κριτική στον Χρουσώφ και στο 20ο Συνέδριο, αλλά καθορίσθηκε ότι το Αλβανικό Κόμμα Εργασίας συνεχίζει απαρέγκλητα στο μαρξιστικό - λενινιστικό δρόμο. Το Σύνέδριο αρνήθηκε την αποκατάσταση του Κότσι Ντζόντζε και επιβεβαίωσε την απόλυτηνκυριαρχία του Ενβέρ Χότζα. Η τελική απόφαση του Συνεδρίου, λήφθηκε τη στιγμή που ξεκινούσε η φιλική επίσκεψη του Τίτο στη Σοβιετική Ένωση (1-21 Ιουνίου).
 |
| Μεχμέτ Σέχου (Πρωθυπουργός), Νικήτα Χρουσώφ και Ενβέρ Χότζα |
Σε σχέση με την Ουγγρική εξέγερση τον Οκτώβριο - Νοέμβριο του 1956, δημιουργήθηκαν προβλήματα στις σχέσεις ΕΣΣΔ - Γιουγκοσλαβίας, μια που η τελευταία στήριξε την εξέγερση. Οι σχέσεις της Αλβανίας με την ΕΣΣΔ καλυτέρευσαν λιγάκι.
Στις 8 Νοεμβρίου του 1956, εμφανίσθηκε στην ΠΡΑΒΔΑ άρθρο του Ενβέρ Χότζα για τα 15 χρόνια του ΑΚΕ όπου χωρίς να αναφέρει το όνομα του Τίτο, ασκούσε πρακτική στις ενέργειές του και του έκανε επίθεση. Τρείς μέρες μετά, ο Τίτο απαντούσε εξοργισμένος σε ανοιχτή ομιλία του στην Πούλα με απευθείας προσωπική επίθεση στον Αλβανό ηγέτη. Ο Τίτο ονόμασε τον Χότζα μαθητεύομενο μαρξιστή που πέρα από το να επαναλαμβάνει τις λέξεις "μαρξισμός - λενινισμός" δεν γνωρίζει τίποτε άλλο. Στις 23 Νοεμβρίου με άρθρο στην ΠΡΑΒΔΑ β σοβιετική ηγεσία πήρε θέση υπέρ του Χότζα.
Η Αλβανία και η Κίνα
Από τις 13 Σεπτεμβρίου έως τις 3 Οκτωβρίου του 1956, ο Ενβέρ Χότζα επισκέπτεται την Κίνα και συμμετέχει στο 8ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας. Ο Χότζα, συναντιέται με τον Μάο Τσε Τουνγκ και παίρνει τεράστια οικονομική βοήθεια που καλύπτει το 21,5% του παθητικού του συνόλου του εμπορικού ισοζυγίου της Αλβανίας.
 |
| Μάο Τσε Τουνγκ και Ενβέρ Χότζα |
Ο Χρουσώφ για να αντισταθεί στην αυξανόμενη επιρροή της Κίνας, αυξάνει και αυτός με τη σειρά του την οικονομική βοήθεια προς την Αλβανία. Από 1ης Ιανουαρίου 1957, χορηγείται δάνειο στην Αλβανία 18,5 εκατ. δολαρίων. Το Νοέμβριο του 1957 δίνονται άλλα 75 εκατ. δολάρια ως οικονομική στήριξη του τρίου πενταετούς πλάνου (1961-1965) οικονομικής ανάπτυξης της χώρας, καθώς και 8,75 εκατ. δολάρια για την Αλβανική Πετρελαική Βιομηχανία. Η Σοβιετική Ένωση διαγράφει επίσης χρέη της περιόδου 1949-1957, ύψους 105 εκατ. δολαρίων.
Παρά τις προσπάθειες σε οικονομικό επίπεδο η Αλβανο-κινεζική προσέγγιση δε σταμάτησε.
Η 3η Σύνοδος της Κ.Ε. του Αλβανικού Κόμματος Εργασίας
Στις 13 Φεβρουαρίου του 1957 στην απόφαση της Συνόδου οι Αλβανοί υπερασπίζονταν τις κατακτήσεις του Σταλινισμού και ασκούσαν έντονη και ανοιχτή κριτική στον Χρουσώφ και στο 20ο Συνέδριο.
Οι Σοβιετικοί εκτίμησαν τις θέσεις του Χότζα, σαν απόλυτη, ηχηρή άρνηση να προχωρήσει στην αποσταλινοποίηση. Ο Χρουσώφ κάλεσε τον Χότζα για διαβουλεύσεις στη Μόσχα τον Απρίλιο του 1957. Στις 15 Απριλίου του '57 ο Χρουσώφ κάλεσε τον Χότζα να καλυτερέυσει τις σχέσεις του με τη Γιουγκοσλαβία και να αποκαταστήσει τα πρώην μέλη του ΑΚΕ που διαγράφηκαν για την υποστήριξη της Γιουγκοσλαβίας και των θέσεων του 20ου Συνεδρίου.
Ο Χότζα αρνήθηκε να κάνει οποιαδήποτε παραχώρηση κάτι που ανάγκασε τον Χρουσώφ να του πεί: "Κατά την άποψή σας θα πρέπει να επιστρέψουμε στις Σταλινικές πρακτικές...; .. Μοιάζετε με τον Στάλιν, που σκότωνε ανθρώπους". Ο Χότζα απάντησε: "Ο Στάλιν σκότωνε προδότες, εμείς επίσης, αυτούς σκοτώνουμε".
Η Διάσκεψη της Μόσχας το 1957
Το 1957 οι σχέσεις μεταξύ ΕΣΣΔ και Γιουγκοσλαβίας χειροτερέυουν και πάλι, αυτή τη φορά λόγω της άρνησης του Τίτο να παρευρεθεί στη Διάσκεψη των Κομμουνιστικών και Εργατικών κομμάτων στη Μόσχα (14-16 Νοεμβρίου 1957), όπου σχεδιαζόταν να εγκριθεί η γενική γραμμή του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Ο Τίτο έστειλε στη θέση του τον αναπληρωτή πρωθυπουργό Έντουαρτ Καρντέλ.
Στη Διάσκεψη, ο Χρουσώφ έκανε υποχωρήσεις, σε μια προσπάθεια να διαφυλαχθεί η ενότητα του κομμουνιστικού κινήματος. Αλβανία και Κίνα διαφοροποιήθηκαν.
Το τελικό κείμενο - απόφαση της Διάσκεψης, δεν το υπέγραψε τελικά μόνο ο εκπρόσωπος της Γιουγκοσλαβίας, γιατί σ' αυτό αναγνωριζόταν ο ρόλος της ΕΣΣΔ ως ηγέτη του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, παραβιάζοντας κατά την άποψη των γιουγκοσλάβων την πολυκεντρικότητα. Αυτό ενόχλησε τον Χρουσώφ που είχε σ'αυτό ακόμη και τη στήριξη του Μάο Τσε Τούνγκ. Το πάγωμα των σχέσεψν που ακολούθησε με τη Γιουγκοσλαβία είχε θετικό αντίκτυπο στην αντιγιουγκοσλαβική Αλβανία του Χότζα μια που μειώνονταν οι πιέσεις να καλυτερέυσει τις σχέσεις με αυτήν.
 |
| Ο Νικήτα Χρουσώφ συνοεύομενος από τον Ενβέρ Χότζα επισκέπτεται υφαντουρψία κατά τη διάρκεια της επίσκεψης το 1959 |
Πορτοκάλια αντί σιτάρι
Ένα άλλο σημείο τριβής της αλβανικής ηγεσίας με τον Χρουσώφ ήταν και ο "σοσιαλιστικός καταμερισμός εργασίας" που επιβαλλόταν στα πλαίσια του Συμβουλίου Οικονομικής Αλληλοβοήθειας. Στην Αλβανία δόθηκε ο ρόλος της παραγωγής εσπεριδοειδών και ορυκτών. Αυτό ενόχλησε ιδιαίτερα τον Ενβερ Χότζα. Ο Χρουσώφ πρότεινε αντί για την εκβιομηχάνηση και ανάπτυξη της πετρελαϊκής βιομηχανίας την παραγωγή εσπεριδοειδών. Σύμφωνα με τον Χρουσώφ η Αλβανία θα έπρεπε να παράγει εσπεριδοειδή για εξαγωγή και όχι σιτάρι, μια που η ΕΣΣΔ θα μπορούσε να καλύψει πλήρως την Αλβανία σε αυτό "μην ανησυχείτε για το ψωμί, φυτέψτε πορτοκάλια, όσο σιτάρι χρειάζεται η Αλβανία, το τρωνε οι αρουραίοι στις αποθήκες σιτηρών μας".
Η επίσκεψη Χρουσώφ στην Αλβανία.
Τον Μάιο του 1959 ο Χρουσόφ επικεφαλής Σοβιετικής αντιπροσωπείας, επισκέπτεται την Αλβανία. Οι ανταποκρίσεις που δημοσιέυονται στο ρωσικό τύπο, είναι διθυραμβικές. Οι ομιλίες των δύο ηγετών δημοσιέυονται υπό τον τίτλο "Αιώνια Φιλία". Και πραγματικά αυτή την εικόνα προωθούν οι προπαγανδιστικοί μηχανισμοί των δύο χωρών. Οι Αλβανοί προσπαθούν να δείξουν μια καλή εικόνα, σηκώνοντας ακόμη και τα πορτραίτα του Στάλιν από τους χώρους που επισκεπτόταν ο Χρουσώφ.
Ο Χρουσώφ θα παραμείνει στην Αλβανία 11 ημέρες και θα επισκεφθεί ολόκληρη τη χώρα. Η σοβιετική αντιπροσωπεία επισκέφθηκε τον χώρο αρχαιολογικών ανασκαφών στο Μπουτριντί όπου τις προηγούμενες μέρες ειδικά γι αυτό ασφαλτοστρώθηκε ο δρόμος. Ο Χρουσώφ κοιτώντας τα αρχαιολογικά ευρήματα είπε στον Μαλινόβσκι, Υπουργό Άμυνας της ΕΣΣΔ που τον συνόδευε: "κοίταξε τη θαύμα υπάρχει εδώ! Να σκάψουμε και να πετάξουμε στη θάλασσα όλη αυτή τηνπαλιατζούρα (τα αρχαιολογικά ευρήματα!!!). Εδώ μπορούμε να χτίσουμε μια εξαιρετική βάση για τα υποβρύχιά μας. ... Από εδώ μπορούμε να παραλήσουμε και να επιτεθούμε παντού".
Δύο μέρες αργότερα επισκεπτόμενος την σοβιετική ναυτική βάση στο Πασά Λιμάνι στον Αυλώνα, είπε κάτι ανάλογο: "Τι αξιόπιστος όρμος στους πρόποδες αυτών των βουνών! Αν τοποθετήσουμε εδώ, έναν ισχυρό στόλο, όλη η Μεσόγειος από τον Βόσπορο ως το Γιβραλτάρ, θα είναι στα χέρια μας".
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αλβανία ο Χρουσώφ επισκέφθηκε και τη Νότια Αλβανία, όπου αναπόφευκτα συναντήθηκε με τον Ελληνισμό της Βορείας Ηπείρου. Γράφει ο Χρουσώφ στις αναμνήσεις του:
«…Κατά την επίσκεψή μου στην Αλβανία κινήθηκα σχεδόν σ’ ολόκληρη τη χώρα και διαπίστωσα μεγάλες διαφορές ανάμεσα στις βόρειες και τις νότιες περιοχές της.
Στη νότια Αλβανία η πολιτιστική ανωτερότητα, αλλά και η εθνική ιδιαιτερότητα είναι καταφανέστατη, αφού ο πληθυσμός στη συντριπτική του πλειοψηφία αποτελείται από ΕΛΛΗΝΕΣ. Σε αντίθεση με τη βόρεια Αλβανία, οι νότιες περιοχές, χάρις στο Ελληνικό στοιχείο, παρουσιάζουν μια πολύ ανώτερη πολιτιστική εικόνα, κάτι το εντελώς ξεχωριστό από την υπόλοιπο χώρα.
Αυτήν την πολιτιστική υπεροχή όμως των ΕΛΛΗΝΩΝ του νότου, οι σύντροφοί μας Αλβανοί φαίνεται, ό,τι ΌΧΙ ΜΟΝΟ ΔΕΝ ΦΡΟΝΤΙΣΑΝ ΝΑ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΟΥΝ, αλλά, όπως κατάλαβα, ΠΡΟΣΠΑΘΟΥΝ ΜΕ ΚΑΘΕ ΤΡΟΠΟ ΝΑ ΕΞΑΦΑΝΙΣΟΥΝ.
Όταν επισκέφθηκα τους Σαράντα (Αγίους Σαράντα), ένα πανέμορφο λιμάνι στην Αδριατική, με υποδέχθηκαν ενθουσιώδη Ελληνικά πλήθη, που ζητωκραύγαζαν συνέχεια στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ.
Δημιουργήθηκε μια ατμόσφαιρα καθαρά ΕΛΛΗΝΙΚΗ και μόνο οι άγριες φάτσες των Αστυνομικών και οι μορφές των Αλβανών επίσημων, θύμιζαν την Αλβανική κρατική παρουσία.
Εξέφρασα την έκπληξη και τον θαυμασμό μου στον σύντροφο Ενβέρ Χότζα, για την εντυπωσιακή παρουσία των ΕΛΛΗΝΩΝ, ο οποίος, φανερά ενοχλημένος, προσπάθησε να με πείσει, ότι πρόκειται για εξελληνισμένους γλωσσικά Αλβανούς…»
Η συνάντηση Χρουσώφ με το Σοφοκλή Βενιζέλο
Φαίνεται ότι η επαφή του Χρουσώφ με τον Ελληνισμό της Βορείου Ηπείρου επέδρασε θετικά ως προς την άποψη και τη θέση του για την ελληνική μειονότητα της Βορείου Ηπείρου.
Στις αρχές Ιουνίου του 1960, στη Μόσχα, ο Χρουσώφ θα συναντηθεί με τον πρώην Πρωθυπουργό της Ελλάδας, Σοφοκλή Βενιζέλο. Κατά τη συζήτηση των δύο ανδρών εξετάσθηκε το ζήτημα της πολιτιστικής αυτονομίας για την ελληνική μειονότητα στο νότο της Αλβανίας (Βόρεια Ήπειρο).
Ο Χρουσώφ με σκοπό να εξοργίσει τον Χότζα που οι σχέσεις του με την Ελλάδα ήταν σε μόνιμη ένταση, συμφώνησε με την αναγκαιότητα δημιουργίας ελληνικής αυτονομίας για την ανάπτυξη της ελληνικής γλώσσας και του πολιτισμού και υποσχέθηκε να συζητήσει το θέμα με τον Χότζα στη συνάντηση της Βουδαπέστης που θα γινόταν στα τέλη Ιουνίου του ίδιου έτους.
Στη Βουδαπέστη τελικά ... ο Ενβέρ Χότζα δεν πήγε ...
bsgreeks.blogspot.gr
