Θυμάμαι σαν φοιτητής σε πανεπιστήμιο της πρώην ΕΣΣΔ, όταν ήθελα να μαλώσω με τον Καθηγητή της Ιστορίας της Σοβιετικής Κοινωνίας η θα μιλούσα για τις Σταλινικές διώξεις ή για την από κοινού επίθεση Γερμανίας και ΕΣΣΔ στην Πολώνία, ή το έγκλημα στο Κατίν. Και τα τρία σύμφωνα με τον καθηγητή "δεν έγιναν και να βγεις από την αίθουσα" για να ακολουθήσει η συνηθισμένη ανταπάντηση "αν δεν μπορείτε να απαντήσετε να βγείτε εσείς". Ωραίες εποχές. Με συνέπειες βέβαια, αλλά σαφώς μηδαμινές σε σχέση με τις συνέπειες που θα μπορούσε να έχει ένας σοβιετικός συμφοιτητής μου, αν έλεγε κάτι τέτοιο. Ευτυχώς το συγκεκριμένο αντικείμενο στη Σχολή Διεθνών Σχέσεων και Διεθνούς Δικαίου του Κιέβου, υπήρχε μόνο για ένα εξάμηνο.
Κάποια πράγματα - θέματα ήταν απλά απαγορευμένα προς συζήτηση και αφού δεν συζητούνταν, μπορούσαν και να ξεχαστούν, αλλά πάλι ήταν αδύνατο να συμβούν. Ένα από τα πράγματα που ήταν αδύνατο να συμβούν είναι και η κοινή παρέλαση στρατευμάτων της Βέρμαχτ με τον κόκκινο Στρατό. Η δε Μπρέστη ως τόπος, ήταν αδύνατο να συνδεθεί με ένα τέτοιο γεγονός. Η Μπρέστη και ειδικότερα το φρούριο της Μπρέστης ήταν και είναι σύμβολο της αντίστασης και θυσίας του Κόκκινου Στρατού στο Ναζισμό.
Ακόμη και σήμερα όμως, λίγοι στις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ (και όχι μόνο στην Ρωσία), είναι αυτοί που γνωρίζουν ότι το φρούριο της Μπρέστης δεν αντιστάθηκε μόνο μία φορά, αλλά δύο. Μόνο που την πρώτη φορά ήταν οι Πολωνοί αυτοί που αντιστέκονταν στους ίδιους και τις δυό φορές επιτιθέμενους γερμανούς. Ακόμη λιγότεροι είναι αυτοί που γνωρίζουν, ότι η πρώτη άμυνα του φρουρίου ήταν ακόμη πιο άνιση.
Αλλά, ας δούμε λίγο τα γεγονότα από την αρχή, ώστε να μπορέσουμε να φτάσουμε και στην παρέλαση ή όχι της Μπρέστης. Για να φτάσουμε στα συμπεράσματά μας, σκαλίξαμε πολωνικά, γερμανικά και σοβιετικά αρχεία. Έτσι:
Η πρώτη (πολωνική) άμυνα του φρουρίου της Μπρέστης.
Την νύχτα της 1ης Σεπτεμβρίου του 1939 η Γερμανία επιτίθεται στην Πολωνία. Στις 8 Σεπτεμβρίου ο Υπουργός (Λαϊκός Επίτροπος) Εξωτερικών Μόλοτοβ, καλεί τον Πρέσβη της Πολωνίας Γκζιμπόβσκι και τον ενημερώνει προφορικά, ότι από εκείνη τη στιγμή απαγορεύεται η μεταφορά πολεμικών υλικών προς την Πολωνία διαμέσου του εδάφους της ΕΣΣΔ. Στην Πολωνία λέγεται μάλιστα ότι οι Σοβιετικοί παραχώρησαν σαν φιλικό δώρο προς τους γερμανούς το ραδιοσταθμό του Μινσκ, ώστε να χρησιμοποιείται ως ραδιοφάρος κατά τη διάρκεια των γερμανικών βομβαρδισμών.
Στις 13 Σεπτεμβρίου οι γερμανικές δυνάμεις πλησιάζουν την Μπρέστη και το σε μικρή απόσταση ομώνυμο Φρούριο. Ο Πολωνός Στρατηγός Κοσταντίν Πλισόβσκι, διαθέτει για την άμυνα του φρουσίου μόλις 3 τάγματα πεζικού και ένα τάγμα ασφαλείας. Δεν διαθέτει ούτε ένα αντιαρματικό. Έτσι στις 13 Σεπτεμβρίου αποφασίζει και εκκενώνει το φρούριο από τις οικογένειες αξιωματικών και υπαξιωματικών, ναρκοθετεί τις γέφυρες και τα κύρια σημεία πρόσβασης και μπλοκάρει με τεθωρακισμένα τις κεντρικές πύλες.
Στις 14 Σεπτεμβρίου τμήματα της 10ης τεθωρακισμένης μεραρχίας του 19ου μηχανοκίνητου σώματος στρατού της Βέρμαχτ, αφού καταλαμβάνουν την Μπρέστη, κινούνται εναντίον του φρουρίου. Στην αρχή υπάρχει ενέργεια προαπρασκευής από το γερμανικό πυροβολικό. Ακολουθεί επίθεση του πεζικού.Οι αμυνόμενοι αποκρούουν την επίθεση.Μέχρι και της 16 Σεπτεμβρίου οι Πολωνοί αποκρούουν συνολικά 7 γερμανικές επιθέσεις εναντίον του φρουρίου. Στη μεγάλη επίθεση που έκαναν οι γερμανοί στις 16 Σεπτεμβρίου τραυματίσθηκε ο Στρατηγός Πλισόβσκι.
Το φρούριο άντεξε της πολιορκίας από τις 14 έως της 17 Σεπτεμβρίου. Στις 17 Σεπτεμβρίου ο Κόκκινος Στρατός περνάει τα σύνορα και επιτίθεται στην Πολωνία. Την ίδια νύχτα οι Πολωνοί υπερασπιστές εγκαταλείπουν το φρούριο, παίρνοντας μαζί τους, τους τραυματίες αλλά και τους νεκρούς τους. Κάποιοι από αυτούς είναι θαμένοι μέχρι και σήμερα στο νεκροταφείο του Τερέσπολ.
Από τα ανατολικά κινείται προς την κατεύθυνση της Μπρέστης η 4η Στρατιά υπό τον Στρατηγό Βασίλη Τσούικοφ.
Η νότα του Στάλιν προς την Πολωνία.
Την ώρα που οι Πολωνοί υπερασπιστές εγκαταλείπουν το φρούριο της Μπρέστης, στο Κρεμλίνο καλείται επειγόντως ο Πρέσβης της Πολωνίας Βάτσλαβ Γκζιμπόβσκι. Ας δούμε πως περιγράφουν πολωνικές πηγές την επίδοση της νότας.
Ο αναπληρωτής Λαϊκός Επίτροπος Εξωτερικών Υποθέσεων (Υφυπουργός Εξωτερικών) της ΕΣΣΔ, Βλαντιμήρ Ποτέμκιν διάβασε στον Πρέσβη Γκζιμπόβσκι νότα υπογεγραμμένη από το Στάλιν: «O Πολωνό - γερμανικός πόλεμος ανέδειξε την εσωτερική αδυναμία του Πολωνικού Κράτους. Η Βαρσοβία, ως πρωτεύουσα της Πολωνίας δεν υπάρχει πλέον. Η Πολωνική κυβέρνηση διαλύθηκε και δε δείχνει σημάδια ζωής. Αυτό σημαίνει, ότι το πολωνικό κράτος και κυβέρνηση πρακτικά σταμάτησαν να υπάρχουν. Έτσι έχουν πάψει να ισχύουν και οι συμφωνίες, που υπογράφηκαν μεταξύ ΕΣΣΔ και Πολωνίας. Η αφημένη μόνη της και χωρίς ηγεσία, Πολωνία, έχει μετατραπεί σε βολικό πεδίο για οποιεσδήποτε εκπλήξεις και ατυχήματα, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν απειλή για την ΕΣΣΔ". Ο Γκζιμπόβσκι αντιλαμβανόμενος το νόημα της νότας φώναξε ότι «η Πολωνία ποτέ δε θα πάψει να υπάρχει!» και αρνήθηκε να παραλάβει τη νότα. Ο Ποτέμκιν προσπάθησε να παραδόσει τη νότα στα χέρια του, αλλά ο Γκζιμπόβσκι την πέταξε πάνω στο τραπέζι και επανέλαβε για άλλη μια φορά "Ποτέ!". Αμέσως μετά βγήκε από το γραφείο χτυπώντας την πόρτα πίσω του. Όταν έφτασε στο κτίριο της Πρεσβείας, τον περίμενε ήδη ταχυδρόμος της Λαϊκής Επιτροπής Εξωτερικών με τη νότα στα χέρια. Αλλά και εκεί δεν κατάφεραν να του επιδώσουν τη νότα. Τότε την έστειλαν με κανονικό ταχυδρομείο στην Πρεσβεία.
Την ίδια νύχτα στο Κρεμλίνο προσκλήθηκε και ο Γερμανός Πρέσβης, Κόμης Φον Σούλενμπεργκ. Αυτόν σε αντίθεση με τον πολωνό διπλωμάτη, τον υποδέχθηκε ο ίδιος ο Στάλιν με τον Μόλοτοφ (Υπουργό Εξωτερικών) και τον Βοροσίλοβ (Υπουργό Άμυνας) για να του μεταφέρουν την είδηση της επίθεσης του Κόκκινου Στρατού.
Το επόμενο πρωί η Πράβντα και η Ιζβέστια κυκλοφόρησαν την είδηση στην πρώτη τους σελίδα, μεταφέρωντας κοινή ανακοίνωση της Σοβιετικής και Γερμανικής κυβέρνησης.
«Για να αποφευχθούν οποιουδήποτε είδους αβάσιμες φήμες για το έργο των σοβιετικών και γερμανικών στρατευμάτων , που ενεργούν στην Πολωνία, η κυβέρνηση της ΕΣΣΔ και η κυβέρνηση της Γερμανίας, ανακοινώνουν ότι, οι ενέργειες αυτών των στρατευμάτων δεν επιδιώκουν κανένα σκοπό, που να έρχεται σε αντίθεση με τα συμφέροντα της Γερμανίας ή της Σοβιετικής Ένωσης και σε αντίθεση με το πνεύμα και το γράμμα του συμφώνου της μη επίθεσης που υπεγράφη μεταξύ της Γερμανίας και της ΕΣΣΔ. Το έργο αυτών των στρατευμάτων, αντίθετα, είναι να αποκαταστήσουν την τάξη στην Πολωνία και την ηρεμία που διαταράχθηκε από την κατάρρευση του πολωνικού κράτους, και να βοηθήσουν τον πολωνικό πληθυσμό να αναδιοργανώσει τις συνθήκες της της κρατικής του ύπαρξης».
Ανεξάρτητα από τα γεγονότα στην ιστορία μεταξύ των δύο χωρών δεν μπορούμε παρά να αποδεχθούμε ότι η συμπεριφορά της ΕΣΣΔ προς τη δοκιμαζόμενη και αμυνόμενη Πολωνία δεν ήταν ότι θα περίμενε κανείς.
Με απλά λόγια, ανεξάρτητα αν έγινε ή όχι η κοινή παρέλαση στη Μπρέστη, υπάρχει λόγος για τον οποίο η τότε Σοβιετική Ένωση θα έπρεπε να ντρέπεται.
Παρ' όλα αυτά ας δούμε τη πραγματικά συνέβη στη Μπρέστη. Είδαμε και παραπάνω ότι οι Γερμανοί κατέλαβαν τη Μπρέστη στις 17 Σεπτεμβρίου. Στην πόλη εγκαθιστά το επιτελείο του ο Στρατηγός Γκουντεριάν.
Τα απομνημονεύματα των συμμετεχόντων.
 |
| Κριβοσέιν και Γκουντεριάν |
Ο Κριβοσέιν γράφει, ότι ο Γκουντεριάν επέμενε στην πραγματοποίηση παρέλασης με την εκ των
Στις 16:00 τμήματα της στρατιάς του Γκουντεριάν βαδίζοντας σε φάλαγγα, με μέτωπο εμπρός, αφήνουν την πόλη, και τμήματα του Κριβοσέιν, επίσης σε φάλαγγα, εισέρχονται στην πόλη, παραμένουν στους δρόμους, όπου περνούν τα γερμανικά συντάγματα και με τις σημαίες τους αποτίουν τιμή στα τμήματα που περνούν. Οι ορχήστρες παίζουν στρατιωτικά εμβατήρια.
Ο Γκουντεριάν συμφώνησε με την προτεινόμενη εκδοχή, αλλά χωριστα είπε, ότι θα είναι παρών στην εξέδρα μαζί με τον Κριβοσέιν και θα χαιρετήσει τα τμήματα που περνούν.
Τελειώνοντας το βράδυ τις συνομιλίες, ο Κριβοσέιν έδωσε στην Ταξιαρχία που ήδη βρισκόταν στην πόλη διαταγή να προετοιμάσει για παρέλαση το 4ο τάγμα και την ορχήστρα της Ταξιαρχίας, καθώς επίσης και να αποκλείσει τη σιδηροδρομική γραμμή.
"Στις 16:00 εγώ και ο Στρατηγός Γκουντεριάν ανεβήκαμε σε μια χαμηλή εξέδρα. Μετά το πεζικό ακολούθησε το μιχανοκίνητο πυροβολικό και μετά τα τανκς. Σε χαμηλή πτήση, πέρασαν πάνω από την εξέδρα δύο δεκάδες αεροπλάνα. Ο Γκουντεριάν, δείχνοντάς τα, φώναξε προσπαθώντας να καλύψει τον ήχο των μηχανών:
- Οι Γερμανοί Άσοι! Τεράστιοι! - φώναξε. Δεν κρατήθηκα και του φώναξα σε απάντηση:
- Εμείς έχουμε καλύτερους!
- Ω, ναι! - απάντησε ο Γκουντεριάν χωρίς ιδιαίτερη ευχαρίστηση.
Μετά και πάλι άρχισε να περνά πεζικό σε αυτοκίνητα. Μερικούς από αυτούς, όπως μου φάνηκε, τους είχα ήδη δει. Προφανέστατα, ο Γκουντεριάν, χρησιμοποιώντας τον κλειστό κύκλο των κοντινών τετραγώνων, διέταξε τα μηχανοκίνητα συντάγματα να δείξουν τη δύναμή τους αρκετές φορές ... Επιτέλους, η παρέλαση τελείωσε." [σελ. 261 Кривошеин. Междубурье]
Ο Στρατηγός Γκουντερίαν, από την πλευρά του περιγράφει τα γεγονότα στα απομνημονεύματά του, ως εξής:
"Ως αγγελιοφόρος των ρώσων που πλησίαζαν, ήρθε ένας νεαρός ρώσος αξιωματικός σε θωρακισμένο όχημα, ενημερώνοντάς μας για την έλευση της τεθωρακισμένης ταξιαρχίας τους. Στη συνέχεια λάβαμε την είδηση της διαχωριστικής γραμμής, που καθορίσθηκε από το Υπουργείο Εξωτερικών, η οποία περνώντας από την τάφρο, άφηνε στους ρώσους το φρούριο της Μπρέστης, μια τέτοια απόφαση του Υπουργείου τη θεωρούσαμε ασύμφορη. Αμέσως μετά καθορίσθηκε, ότι την περιοχή ανατολικά της διαχωριστικής γραμμής θα έπρεπε να την αφήσουμε στις 22 Σεπτεμβρίου. Το διάστημα αυτό, ήταν τόσο μικρό, ώστε ούτε καν μπορούσαμε να εκκενώσουμε τους τραυματίες μας και τα άρματα που είχαν χτυπηθεί. Ήταν προφανές, στις συνομιλίες για τον καθορισμό της διαχωριστικής γραμμής και την παύση των πολεμικών ενεργειών, δε συμμετείχε ούτε ένας στρατιωτικός. Την ημέρα της παράδοσης της Μπρέστης στους ρώσους, στην πόλη ήρθε ο διοικητής ταξιαρχίας Κριβοσέιν, τεθωρακισμένος, γνώστης της γαλλικής γλώσσας, και γι αυτό, εύκολα μπόρεσα να συνεννοηθώ μ' αυτόν. Όλα τα ζητήματα, ου παρέμεναν άλυτα από τις αποφάσεις του Υπουργείου Εξωτερικών, επιλύθηκαν ικανοποιητικά και για τις δύο πλευρές, άμεσα με τους ρώσους. Μπορούσαμε να πάρουμε τα πάντα, εκτός από τα πολεμοφόδια που πήραμε από τους πολωνούς, τα οποία παρέμειναν στους ρώσους, μια που ήταν αδύνατο να τα μεταφέρουμε σε ένα τόσο μικρό χρονικό διάστημα. Η παραμονή στην Μπρέστη τελέιωσε με αποχαιρετιστήρια παρέλαση και τελετή αλλαγής σημαιών με την παρουσία του ταξίαρχου Κριβοσέιν." [Γκουντεριάν, Αναμνήσεις ενός στρατιώτη.]
Από την ανάγνωση των δύο, δεν βλέπουμε πουθενά να αναφέρεται κοινή παρέλαση. Παρατηρούμε ότι ο Κριβοσέιν διατυπώνει απόψεις μόνο για τους Γερμανούς χωρίς να υπάρχει το στοιχείο της σύγκρισης, ο δε Γκουντεριάν μιλάει για αποχαιρετιστήρια παρέλαση και αλλαγή σημαιών, χωρίς να αναφέρει τίποτα για παρελαύνοντες ρώσους.
Από την άλλη ακόμη και τα απομνημονεύματα είναι ένα ζήτημα προς διερεύνηση. Ο Γκουντεριάν μιλάει για αποχαιρετιστήρια παρέλαση, αλλά ο Κριβοσέιν έγραψε τα απομνημονεύματά του 20 χρόνια μετά. Είχε προηγηθεί ο Πόλεμος, οπότε σε μια τέτοια περίοδο, ίσως και να μην ήταν πολιτικά ορθό να αναφερθεί ένα τέτοιο γεγονός. Πέρα ακόμη και από αυτό, μπορεί να τεθεί σε αμφισβήτηση και η μνήμη κάποιου, 20 χρόνια μετά.
Οι μαρτυρίες των αυτοπτών μαρτύρων
Από τις υπάρχουσες μαρτυρίες, πουθενά δεν μπορεί να εξαχθεί με ασφάλεια το συμπέρασμα, ότι όντως υπήρξε κοινή παρέλαση. Όλοι (βρήκαμε 7) θυμούνται τον Κριβοσέιν μαζί με τον Γκουντεριάν στην εξέδρα. Όλοι θυμούνται την παρέλαση των Γερμανών, την αλλαγή των σημαιών. Κανένας δεν αναφέρει παρέλαση ρωσικών στρατευμάτων.
Η ταινία και οι φωτογραφίες.
Το γεγονός τραβήχθηκε σε ταινία από τη γερμανική υπηρεσία προπαγάνδας Die Deutche
Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τις φωτογραφίες. Δεν υπάρχει ούτε μία φωτογραφία ρωσικού τμήματος να παρελαύνει μπροστά από την εξέδρα. Προσεκτικές αναλύσεις έχουν αποδείξει ότι η πλειοψηφία των φωτογραφιών έχουν τραβηχθεί την προηγούμενη ημέρα 21.09.1939 κατά την είσοδο των σοβιετικών στην Μπρέστη. Η πιθανή ώρα εισόδου σύμφωνα και με τα αρχεία είναι από 16:30 - 17:15 της 21ης. Οι Γερμανοί ήταν ακόμη στην πόλη.
Συμπερασματικά:
Η δική μας άποψη, είναι ότι σίγουρα πραγματοποιήθηκε επίσημη τελετή αποχώρησης των Γερμανών και παράδοσης της πόλης στους Σοβιετικούς, παρουσία Σοβιετικών αξιωματικών. Κατά μεγάλη πιθανότητα, κοινή παρέλαση δεν υπήρξε. Αυτό όμως μικρή σημασία έχει. Είναι μια περίοδος για την οποία η Σοβιετική Ένωση έπρεπε να ντρέπεται.
bsgreeks.blogspot.com
