Η τελευταία προσπάθεια ανατροπής του Ερντογάν. Γιατί απέτυχε το πραξικόπημα στην Τουρκία;

Η κατάσταση στην Τουρκία παραμένει ασταθής, αλλά μάλλον αυτή ήταν η τελευταία προσπάθεια ανατροπής του Ερντογάν. Γιατί όμως απέτυχε το πραξικόπημα; Γιατί ο λαός στήριξε τον Ερντογάν; Θα οδηγήσουν τα τελευταία γεγονότα σε μια αλλαγή πλεύσης – πολιτικής της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή; Τι επιπτώσεις έχουν τα γεγονότα στην Ελλάδα; 

 

Του Θράσου Ευτυχίδη

Η Τουρκία έχει μια μακρά παράδοση στις επεμβάσεις του στρατού της στην πολιτική της χώρας, μια που ο στρατός έχει αναγορεύσει εαυτόν σε πολιτικό παράγοντα – εγγυητή του Κεμαλικού - κοσμικού χαρακτήρα του κράτους.

Γιατί απέτυχε το πραξικόπημα;

Αυτή η φορά δεν ήταν όπως οι προηγούμενες. Όλο το προηγούμενο διάστημα, ο Ερντογάν με την πολιτική του έχει καταφέρει να αποδυναμώσει τις αντίθετες σε αυτόν δυνάμεις εντός του στρατεύματος.

Δε θέλω να αναφερθώ στο σχεδιασμό των πραξικοπηματιών που δημιουργεί άπειρα ερωτηματικά για τον πραγματικό υποκινητή του.

Για πρώτη φορά, ο τουρκικός στρατός δεν εμφανίσθηκε ενωμένος και αυτή η διάσπαση στο εσωτερικό του στρατού ήταν κατά την άποψή μου η κύρια αιτία αποτυχίας του πραξικοπήματος.

Ο δεύτερος παράγοντας που επέδρασε καταλυτικά και οδήγησε στην αποτυχία, είναι ότι για πρώτη φορά ο λαός της Τουρκίας δεν στήριξε το στρατό ή μάλλον το κομμάτι του στρατού που επεδίωξε την ανατροπή.

 Και εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε τον ιδιαίτερο ρόλο της οικονομικής παραμέτρου. Βλέπετε ένα πραξικόπημα, δεν αφορά απλά και μόνο τη νομή της εξουσίας, αλλά έχει άμεση αντανάκλαση και επίδραση και στην οικονομική κατάσταση της χώρας και του λαού.

Πρακτικά η ηγεσία του τουρκικού στρατού, οι στρατηγοί βρίσκονται σε απόλυτη εξάρτηση από την οικονομική κατάσταση της χώρας. Η πιθανή οικονομική αστάθεια που θα προκαλέσει μια βίαια αλλαγή δεν τους χρειάζεται και δεν την επιδιώκουν. Σε αντίθεση οι χαμηλόβαθμοι τούρκοι αξιωματικοί έχουν συμφέροντα σε ένα πιθανό ξεκαθάρισμα της ηγεσίας, με τη λεπτομέρεια ότι αυτό συμβαίνει και σήμερα με την αποτυχία του πραξικοπήματος. Αυτή λοιπόν, η διαφορά στα οικονομικά συμφέροντα έχει οδηγήσει εδώ και καιρό στη διάσπαση της κοινής γραμμής στο εσωτερικό του τουρκικού στρατού.

Και ακριβώς, η οικονομική παράμετρος, είναι αυτή που έχει οδηγήσει και στην αλλαγή της στάσης του λαού προς το στρατό. Τη δεκαετία 1960 – 70, ο στρατός ήταν κυρίαρχος ως εγγυητής του κοσμικού κράτους ρόλο τον οποίο θέλει να διατηρεί μέχρι σήμερα. Ο τουρκικός λαός κουρασμένος από τη διαφθορά σε όλα τα επίπεδα ανεχόταν τον παρεμβατισμό του στρατού που χρησιμοποιούσε μια ρητορική ενάντια στη διαφθορά και την οικονομική ανέχεια του λαού. Τη δεκαετία του ’80, μετά και από το τελευταίο πραξικόπημα του Εβρέν, η εικόνα αυτή του στρατού αμαυρώνεται, μια που γίνεται κατανοητό, ότι ακόμη και με τον στρατό στην εξουσία η διαφθορά, όχι απλά παραμένει αλλά και ενισχύεται – ο στρατός επομένως είναι κομμάτι του συστήματος της διαφθοράς. Αυτή την κατάσταση αμφισβήτησης, διαφθοράς και οικονομικής ανέχειας έρχεται και για πρώτη φορά αμφισβητεί ο νεοοθωμανισμός του Ερντογάν.

Ο Ερντογάν σβήνει τη διαφθορά στα χαμηλά – καθημερινά επίπεδα. Δεν μπορεί να μη τη διατηρεί στα υψηλά επίπεδα της τουρκικής ηγεσίας μια που αποτελεί δημιούργημά της,  αλλά εκεί, δεν προκαλεί την καθημερινότητα του τουρκικού λαού. Από την άλλη οικοδομεί το οικονομικό θαύμα της Τουρκίας. Η θεαματική βελτίωση του βιοτικού επιπέδου αλλά και οικονομικής κατάστασης της χώρας και του λαού οδηγεί και στην απομυθοποίηση του στρατού. Μια υπόθεση όπως αυτή της Ερντενεκόν θα ήταν αδιανόητη δύο δεκαετίες πριν. Οι ποινικές διώξεις εναντίον στελεχών του στρατού απαξιώνουν πλήρως την εικόνα του.

Βέβαια το ζήτημα του πραξικοπήματος δεν είναι οικονομικό, είναι κατ εξοχήν  πολιτικό. Οι πραξικοπηματίες έκαναν αναφορά στο κοσμικό κράτος, σε ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες. Η ορολογία της ανακοίνωσής τους δείχνει ομάδα κεμαλικών αξιωματικών. Να θυμίσω λοιπόν, ότι ο «Σουλτάνος» Ερντογάν είναι εκλεγμένος ηγέτης με δημοκρατικές διαδικασίες. Απολαμβάνει τη στήριξη του 50% του λαού της χώρας, ενός κομματιού πολιτικά ενεργού στην Τουρκία του σήμερα. Αυτό πρακτικά σημαίνει, ότι πιθανή επικράτηση του πραξικοπήματος θα δημιουργούσε συνθήκες εμφυλίου πολέμου. Κάτι που φυσικά δεν ήθελε κανείς.

Ο εξωτερικός παράγων

Ιδιαίτερη σημασία έχει επίσης και ο ρόλος του ξένου παράγοντα. Από πολλούς αναλυτές επισημαίνεται το γεγονός ότι σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να υπάρξει στρατιωτικό κίνημα στην Τουρκία χωρίς να υπάρχει στήριξη από το εξωτερικό και ειδικότερα της ΗΠΑ.

Φυσικά δε μπορούμε να μιλήσουμε για ευθεία παρέμβαση. Ο ίδιος ο Ερντογάν φωτογραφίζοντας τον Γκιουλέν το Σάββατο το πρωί  είπε ότι οι πραξικοπηματίες «επιτέθηκαν στην ενότητα του τουρκικού λαού, ακολουθώντας τις οδηγίες των ηγετών τους στις ΗΠΑ».

Η Τουρκία είναι ένα μωσαϊκό διαφορετικών πολιτικών και θρησκευτικών τάσεων που χρησιμοποιούν και εκμεταλλεύονται κατά περίπτωση μυστικές υπηρεσίες διαφόρων χωρών και κύρια η CIA.

Πάντως ένα τέτοιο σενάριο κατά την άποψή μου, είναι εξαιρετικά τραβηγμένο, ως απίθανο στην περίπτωση αυτού του πραξικοπήματος. Πιθανότατα η χρήση ακόμη και του θέματος Γκιουλέν να έγινε από τον Ερντογάν σε μια προσπάθεια να λύσει και αυτή την εκκρεμότητα ως προς την απόλυτη κυριαρχία του.

Σημειολογικά πάντως … και αυτό ίσως έχει τη σημασία του, ο χρόνος που εκδόθηκαν οι ανακοινώσεις υποστήριξης της δημοκρατικής νομιμότητας στην Τουρκία. Η Ρωσία καταδίκασε άμεσα το πραξικόπημα ! για να ακολουθήσουν αρκετά αργότερα οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. Πολλές ανακοινώσεις καταδίκης ήρθαν το πρωί του Σαββάτου, όπου ήταν ξεκάθαρο πλέον πως είχε αποτύχει.

Προβλέπεται αλλαγή πολιτικής της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή;

Είναι γεγονός ότι η Τουρκία, είχε καταφέρει μέχρι και τον Μάϊο του 2016 που ανέλαβε ο νέος Πρωθυπουργός Μπιναλί Γιλντιρίμ, να χαλάσει τις σχέσεις με όλους σχεδόν τους γείτονές της. Οι σχέσεις της Τουρκίας ήταν οι χειρότερες δυνατές με το Ισραήλ, τη Συρία, το Ιράκ και τελικά και με την Ρωσία. Αυτή βέβαια ήταν μια κατάσταση που εξυπηρετούσε πολιτικούς στόχους κύρια των ΗΠΑ και της Ε.Ε. Είχα γράψει και τότε, ότι η παραίτηση Νταβούτογλου δεν είχε αρέσει σε κάποιους που ίσως και να έβλεπαν ένα άλλο ρόλο στο μέλλον γι αυτόν, απέναντι στον «απρόβλεπτο» Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Από την ανάληψη της Πρωθυπουργίας από τον Γιλντιρίμ αρχίζει μια θεαματική αποκατάσταση αυτών των σχέσεων με αποκορύφωμα τη συγγνώμη Ερντογάν προς τη Ρωσία. Αποκατάσταση που προκαλεί τη δυσφορία κύρια των ΗΠΑ, αλλά και της Ε.Ε.

Και είναι ήδη από το Μάϊο που σηματοδοτείται αυτή η αλλαγή με κάποιες άκαιρες για την περίοδο ανακοινώσεις. Για παράδειγμα η θέση του ΥΠΕΞ της Ρωσίας για το κουρδικό, σύμφωνα με την οποία «το ζήτημα των κούρδων αφορά τα κράτη που φιλοξενούν κουρδικές μειονότητες στην περιοχή»!!! 

Δήλωση άκαιρη και παράταιρη σε σχέση με την κατάσταση στα τέλη Μαΐου, που έδινε όμως το μήνυμα για την άμεση αποκατάσταση των σχέσεων, όπως και έγινε.

Με λίγα λόγια ο Ερντογάν προσπαθεί να αποδείξει ότι τα λάθη στην εξωτερική πολιτική και οι όποιες επιπτώσεις από αυτά δεν ήταν δικά του, αλλά του Νταβούτογλου που αναγκάσθηκε να παραιτηθεί. Όλα αυτά βέβαια συμβαίνουν μετά φιλοφρονήσεων.

Εξομαλύνονται οι σχέσεις λοιπόν με το Ισραήλ. Υπάρχουν δηλώσεις για αποκατάσταση σχέσεων με Βαγδάτη και Δαμασκό και φυσικά η συγγνώμη στη Μόσχα. Κινήσεις καθόλου τυχαίες αλλά προσχεδιασμένες και με τα μέγιστα δυνατά αποτελέσματα τόσο για την Τουρκία, αλλά και για την εικόνα του Ερντογάν.

Το ίδιο διάστημα παρατηρείται μια ένταση της αντιαμερικανικής ρητορικής, κύρια για τις σχέσεις των ΗΠΑ με τους Κούρδους. Ρητορική που είδαμε, και χθες με την εμπλοκή του ονόματος του Γκιουλέν.

Συντελείται πρακτικά μια στροφή στην εξωτερική πολιτική της χώρας που απλά επιτάχυναν τα γεγονότα του πραξικοπήματος. Δεν αποκλείεται να δούμε μια εξαιρετικά στενή σχέση Ρωσίας – Κίνας – Ιράν, με την Τουρκία, στο άμεσο βραχυπρόθεσμο μέλλον.

Οι επιπτώσεις για την Ελλάδα.

Παρακολούθησα σήμερα μια σειρά ενημερωτικών εκπομπών όπου διάφοροι ειδικοί και μη, προσπαθούσαν να αναλύσουν τις επιπτώσεις για την Ελλάδα. Μεταξύ τους βέβαια και αρκετοί πολιτικοί.

Άκουγα λοιπόν για τουρισμό. Δεν έρχονται Τούρκοι στα νησιά και τη Βόρεια Ελλάδα! Κάποιοι μιλούσαν για πιθανή χειροτέρευση των σχέσεων ανάλογα και με τον χειρισμό του θέματος των 8 της Αλεξανδρούπολης που ήρθαν με το ελικόπτερό τους να ζητήσουν πολιτικό άσυλο! Περίεργη ιστορία που επίσης δημιουργεί ερωτηματικά. Φυσικά και δεν είναι αυτές οι κύριες επιπτώσεις.

Πρακτικά οι όποιες επιπτώσεις αναμένονται σε βάθος χρόνου και δεν αφορούν τον τουρισμό, έχουν να κάνουν με τον εξωτερικό προσανατολισμό της Τουρκίας. 

Φυσικά, αυτό είναι μία πρώτη εκτίμηση. Η ανάλυση με τη μελέτη όλων των παραμέτρων θα ακολουθήσει σύντομα, με εξειδίκευση των επιπτώσεων ανά τομέα.

Σήμερα, απόλυτα κυρίαρχος είναι ο Ερντογάν που προχωρεί σε μαζικές εκκαθαρίσεις στο στρατό, τη δικαιοσύνη και το τουρκικό δημόσιο.

bsgreeks.blogspot.gr