Του Αντώνη Παπαγιαννόπουλου
Τέως Δασολόγου, ερευνητή και συγγραφέα.
Στις αρχές του 1972 κυβερνούσε την Ελλάδα η δικτατορία του Παπαδόπουλου και εγώ, νεοδιορισμένος δασολόγος τότε..., βρέθηκα να υπηρετώ στο Δασαρχείο Αρναίας Χαλκιδικής. Μόλις είχα συμπληρώσει θητεία ενός έτους εκεί, και μου δίνουν εξάμηνη απόσπαση για το Δασαρχείο της Κασσάνδρας Χαλκιδικής, για να καλύψω τη θέση του Δασάρχη συνάδελφου Νίκου Μαρμαρά μέχρι επιστροφής του από την Ιταλία, όπου είχε πάει για σύντομη μετεκπαίδευση.
Τότε είχε αρχίσει να απλώνεται διεθνώς το λεγόμενο "οικολογικό κίνημα" και το στρατιωτικό καθεστώς στην Ελλάδα δεν θέλησε να υστερήσει σε επίδειξη "οικολογικής ευαισθησίας". Στόχος του, να συγκινήσει το Συμβούλιο της Ευρώπης, μήπως και του αποσπάσει βαθμούς ανοχής. Στα πλαίσια αυτής της πολιτικής, έκανε την εξής ανοησία: Βάφτισε "αυθαίρετα καταπατημένες δημόσιες δασικές εκτάσεις" όλα τα χωράφια του κοσμάκη, που έτυχε να μην έχουν "επίσημους τίτλους ιδιοκτησίας", και αξίωσε από τους Δασάρχες τη σύνταξη "Πρωτοκόλλων Διοικητικής Αποβολής" εναντίον των κατόχων αυτών των χωραφιών...Η παρακολούθηση εφαρμογής αυτού του ανοσιουργήματος ανατέθηκε στους Επιθεωρητές Δασών.
Το Δασαρχείο Κασσάνδρας ήταν στην αρμοδιότητα του Επιθεωρητή Δασών Κεντρικής Μακεδονίας στην Θεσσαλονίκη και Επιθεωρητής ήταν τότε ο συνάδελφος δασολόγος Βασίλειος Σούλης. Ήταν ένας ηλικιωμένος αγαθός άνθρωπος, επιλεγμένος στην κρίσιμη αυτή θέση από το στρατιωτικό καθεστώς. Τον Μάιο εκείνου του έτους δέχτηκα την επίσκεψή του και συνέβη το εξής: Με πήγε κατευθείαν - καρφωτά! - σε ένα χωράφι φυτεμένο με ελιές, ηλικίας περίπου 10 ετών, και μου είπε, ότι εκείνο το κτήμα, καθώς και πολλά άλλα στην Κασσάνδρα και σε όλην την Ελλάδα, δεν έχουν τίτλους ιδιοκτησίας, γιατί προέρχονται από παράνομες εκχερσώσεις δημοσίων δασών, και ότι η Εθνική Κυβέρνηση - ως πρώτη κίνηση σύνταξης Δασικού Κτηματολογίου - θέλει να γίνουν εξώσεις των φερομένων ως ιδιοκτητών με Πρωτόκολλα Διοικητικής Αποβολής. Η επιλέξει απάντησή μου ήταν άμεση και προκλητική: "Δεν θα βγάλω, κ. Επιθεωρητά, την μάνα μου από εκεί που έσπειρε για να με μεγαλώσει".
Είχα τρεις γενναίους εισηγητές στην απάντησή μου αυτή:
1. Το προσωπικό μου βίωμα: Είχα μείνει ορφανός ενός έτους και είδα την μάνα μου να βολοδέρνει "άτιτλα" χώματα, για να ζήσει έξι παιδιά, με μόνη μέθοδο λίπανσης των φτωχών χωμάτων την εκ περιτροπής αγρανάπαυση (=προσωρινή δασική χρήση των μισών χωραφιών) και την επαναφορά τους σε καλλιέργεια και σπορά (=γεωργική χρήση) μετά από κάποιο χρονικό διάστημα.
2. Το απόσταγμα εμπειρίας του κλασικού ιστορικού Ξενοφώντα: *Την γεωργίαν των άλλων τεχνών μητέρα και τροφόν είναι. Ευ μεν γαρ φερομένης της γεωργίας έρρωνται και αι άλλαι τέχναι άπασαι, όπου δ' αν αναγκασθή η γη χερσεύειν, αποσβέννυνται και αι άλλαι τέχναι σχεδόν τι και κατά γην και κατά θάλατταν* (Ξενοφώντος "Οικονομικός", Κεφ. V, εδάφ. 17).
3. Την πρωτοποριακή παρότρυνση του πατέρα της Πολιτικής Οικονομικής και ηθικού φιλοσόφου
Adam Smith, σχετικά με τα Αγροτικά Συστήματα ή τις οικονομικο-κοινωνικές απόψεις, που θεωρούν την απόδοση του εδάφους ως την κυριότερη πηγή εισοδήματος και ευημερίας μιας χωρας: *Νομίζετε ότι βοηθάτε το οικονομικό σύστημα με τους καλοπροαίρετους νόμους και τις καλόπιστες παρεμβάσεις σας. Αλλά δεν το βοηθάτε. Αφήστε το μόνο του* (Adam Smith,1776, Ο Πλούτος των Εθνών, Βιβλίο τέταρτο, Κεφ. 9).
Από ευτυχή συγκυρία, γλίτωσα την πειθαρχική δίωξη για την άρνησή μου να πειθαρχήσω στην εντολή του Επιθεωρητή. Έτσι, με τονωμένο το ηθικό μου, άρχισα τον επόμενο χρόνο 1973, να αρθρογραφώ για τον δυναμικό δασικό χαρακτήρα των οριακών γαιών, δηλαδή των χωραφιών που παλινδρομούν μεταξύ γεωργίας (=καλλιέργειας) και δασοπονίας (=αγρανάπαυσης). Ενδεικτικά, παραθέτω τους τίτλους των τριών πρώτων άρθρων μου:
1. Η κοινωνικοπολιτική τοποθέτησις του δάσους, του δασικού εδάφους και του αντιπυρικού αγώνος ως βάσις δια την προστασίαν του δασικού περιβάλλοντος. Δασικά Χρονικά, 1973, τεύχος 172-173.
2. Η Δασολογία και ο δυναμικός δασικός χαρακτήρας των οριακών γαιών. Δασικά Χρονικά, 1974, τεύχος 8-9.
3. Τι είναι δάσος και γιατί προστατεύεται. Οικονομικός Ταχυδρόμος, 1975, τεύχος 1111.
Το 1974 το στρατιωτικό καθεστώς κατέρρευσε και τη σκυτάλη σύνταξης Δασικού Κτηματολογίου ανέλαβε η κοινοβουλευτική μεταπολίτευση. Δυστυχώς, όμως, δεν κατέρρευσε η ιδέα της Διοικητικής Αποβολής των κατόχων χωραφιών χωρίς επίσημους τίτλους ιδιοκτησίας...Ένθερμοι θιασώτες αυτής της ιδέας υπήρξαν νεαροί δασολόγοι με "δημοκρατικές περγαμηνές" και αυτοί στελέχωσαν κατά πλειοψηφία τα Συνεργεία Δασικού Κτηματολογίου. Αρρωγός αυτής της ιδέας - για να εκμηδενίσει τυχόν αντιρρήσεις σαν τις παραπάνω δικές μου... - ήλθε το Πέμπτο Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας, το οποίο εν ονόματι της Οικολογίας έβγαλε την αντιοικολογική απόφαση *ΑΠΑΞ ΔΑΣΟΣ ΠΑΝΤΑ ΔΑΣΟΣ*, δηλαδή ένα χωράφι αφημένο σε συνθήκες αγρανάπαυσης έχανε το δικαίωμα επανακαλλιέργειας ή πολλαπλής χρήσης, σύμφωνα με τις παραπάνω απόψεις του Ξενοφώντα και του Adam Smith!...
Όπως ήταν αναμενόμενο, η Ελληνική κοινωνία επαναστάτησε εν πολλοίς και διχάστηκε. Ποιες ήταν - και συνεχίζουν να είναι - οι δραματικές συνέπειες αυτού του διχασμού, περιέγραψα λεπτομερώς σε πολλά άρθρα μου, αλλά εδώ θα μνημονεύσω ως περισσότερο χαρακτηριστικά τα εξής δύο:
1. Οικιστική χρήση της δασικής γης. Λόγος και αντίλογος με το οικολογικό κίνημα. 1994, Πρακτικά συνεδρίου Ελληνικής Δασολογικής Εταιρείας "Δασική ανάπτυξη, Ιδιοκτησιακό, Χωροταξικό", Χανιά, 6-8/4/1994.
2. Βιβλιοπαρουσίαση της Υλοχρηστικής Θεωρίας. 2007, Πρακτικά συνεδρίου Ελληνικής Δασολογικής Εταιρείας " Ανάπτυξη Ορεινών Περιοχών - Προστασία Φυσικού Περιβάλλοντος", Τόμος ΙΙ, Καστοριά, 7-10/10/2007.
Τα πέντε άρθρα που μνημόνευσα εδώ, καθώς και πολλά άλλα που δεν μνημόνευσα, περιέχουν τον βασικό σκελετό του βιβλίου μου: *ΤΟ ΑΟΡΑΤΟ ΧΕΡΙ ΤΟΥ ADAM SMITH ΕΙΝΑΙ ΕΔΩ - Η Πολιτική Οικονομία σε συναπόδειξη με την Οικολογία, τη Φυσική και τα Μαθηματικά*, που εκδόθηκε το 2015 μετά από κυοφορία 50 χρόνων. Όσοι ασχοληθούν με εξέταση ενστάσεων στα πλαίσια της ανάρτησης των χαρτών του Δασικού Κτηματολογίου, έχουν να ωφεληθούν πολύ για να έχουν δίκαιες κρίσεις, εάν έλθουν σε επαφή με το περιεχόμενο αυτού του βιβλίου και ιδιαίτερα με τις σελίδες του 98-99, 152-153, 156-157, 161-162, 206-208, 285-286, 296-328. Αφορμή για την παρούσα δημοσίευση πήρα από το γεγονός, ότι μετά από μακρόχρονο προβληματισμό αποφάσισε η Πολιτεία, να κάνει ανάρτηση των χαρτών του Δασικού Κτηματολογίου. Απολύτως σωστή η απόφασή της, αλλά απολύτως αναγκαία και η δίκαιη κρίση των ενστάσεων των πληγέντων! Αύριο, 27/1/2017, γίνεται σχετική Ημερίδα στον Πολύγυρο Χαλκιδικής και αναμένεται και συνέχεια τέτοιων εκδηλώσεων. Τους εύχομαι "καλή επιτυχία". Η ευχή αυτή βγαίνει από την ψυχή ενός ανθρώπου, που αφιέρωσε πενήντα χρόνια από τη ζωή του στη μελέτη αυτού του ζωτικού για την πατρίδα του θέματος.
1. Το προσωπικό μου βίωμα: Είχα μείνει ορφανός ενός έτους και είδα την μάνα μου να βολοδέρνει "άτιτλα" χώματα, για να ζήσει έξι παιδιά, με μόνη μέθοδο λίπανσης των φτωχών χωμάτων την εκ περιτροπής αγρανάπαυση (=προσωρινή δασική χρήση των μισών χωραφιών) και την επαναφορά τους σε καλλιέργεια και σπορά (=γεωργική χρήση) μετά από κάποιο χρονικό διάστημα.
2. Το απόσταγμα εμπειρίας του κλασικού ιστορικού Ξενοφώντα: *Την γεωργίαν των άλλων τεχνών μητέρα και τροφόν είναι. Ευ μεν γαρ φερομένης της γεωργίας έρρωνται και αι άλλαι τέχναι άπασαι, όπου δ' αν αναγκασθή η γη χερσεύειν, αποσβέννυνται και αι άλλαι τέχναι σχεδόν τι και κατά γην και κατά θάλατταν* (Ξενοφώντος "Οικονομικός", Κεφ. V, εδάφ. 17).
3. Την πρωτοποριακή παρότρυνση του πατέρα της Πολιτικής Οικονομικής και ηθικού φιλοσόφου
Από ευτυχή συγκυρία, γλίτωσα την πειθαρχική δίωξη για την άρνησή μου να πειθαρχήσω στην εντολή του Επιθεωρητή. Έτσι, με τονωμένο το ηθικό μου, άρχισα τον επόμενο χρόνο 1973, να αρθρογραφώ για τον δυναμικό δασικό χαρακτήρα των οριακών γαιών, δηλαδή των χωραφιών που παλινδρομούν μεταξύ γεωργίας (=καλλιέργειας) και δασοπονίας (=αγρανάπαυσης). Ενδεικτικά, παραθέτω τους τίτλους των τριών πρώτων άρθρων μου:
1. Η κοινωνικοπολιτική τοποθέτησις του δάσους, του δασικού εδάφους και του αντιπυρικού αγώνος ως βάσις δια την προστασίαν του δασικού περιβάλλοντος. Δασικά Χρονικά, 1973, τεύχος 172-173.
2. Η Δασολογία και ο δυναμικός δασικός χαρακτήρας των οριακών γαιών. Δασικά Χρονικά, 1974, τεύχος 8-9.
3. Τι είναι δάσος και γιατί προστατεύεται. Οικονομικός Ταχυδρόμος, 1975, τεύχος 1111.
Το 1974 το στρατιωτικό καθεστώς κατέρρευσε και τη σκυτάλη σύνταξης Δασικού Κτηματολογίου ανέλαβε η κοινοβουλευτική μεταπολίτευση. Δυστυχώς, όμως, δεν κατέρρευσε η ιδέα της Διοικητικής Αποβολής των κατόχων χωραφιών χωρίς επίσημους τίτλους ιδιοκτησίας...Ένθερμοι θιασώτες αυτής της ιδέας υπήρξαν νεαροί δασολόγοι με "δημοκρατικές περγαμηνές" και αυτοί στελέχωσαν κατά πλειοψηφία τα Συνεργεία Δασικού Κτηματολογίου. Αρρωγός αυτής της ιδέας - για να εκμηδενίσει τυχόν αντιρρήσεις σαν τις παραπάνω δικές μου... - ήλθε το Πέμπτο Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας, το οποίο εν ονόματι της Οικολογίας έβγαλε την αντιοικολογική απόφαση *ΑΠΑΞ ΔΑΣΟΣ ΠΑΝΤΑ ΔΑΣΟΣ*, δηλαδή ένα χωράφι αφημένο σε συνθήκες αγρανάπαυσης έχανε το δικαίωμα επανακαλλιέργειας ή πολλαπλής χρήσης, σύμφωνα με τις παραπάνω απόψεις του Ξενοφώντα και του Adam Smith!...
Όπως ήταν αναμενόμενο, η Ελληνική κοινωνία επαναστάτησε εν πολλοίς και διχάστηκε. Ποιες ήταν - και συνεχίζουν να είναι - οι δραματικές συνέπειες αυτού του διχασμού, περιέγραψα λεπτομερώς σε πολλά άρθρα μου, αλλά εδώ θα μνημονεύσω ως περισσότερο χαρακτηριστικά τα εξής δύο:
1. Οικιστική χρήση της δασικής γης. Λόγος και αντίλογος με το οικολογικό κίνημα. 1994, Πρακτικά συνεδρίου Ελληνικής Δασολογικής Εταιρείας "Δασική ανάπτυξη, Ιδιοκτησιακό, Χωροταξικό", Χανιά, 6-8/4/1994.
2. Βιβλιοπαρουσίαση της Υλοχρηστικής Θεωρίας. 2007, Πρακτικά συνεδρίου Ελληνικής Δασολογικής Εταιρείας " Ανάπτυξη Ορεινών Περιοχών - Προστασία Φυσικού Περιβάλλοντος", Τόμος ΙΙ, Καστοριά, 7-10/10/2007.
Τα πέντε άρθρα που μνημόνευσα εδώ, καθώς και πολλά άλλα που δεν μνημόνευσα, περιέχουν τον βασικό σκελετό του βιβλίου μου: *ΤΟ ΑΟΡΑΤΟ ΧΕΡΙ ΤΟΥ ADAM SMITH ΕΙΝΑΙ ΕΔΩ - Η Πολιτική Οικονομία σε συναπόδειξη με την Οικολογία, τη Φυσική και τα Μαθηματικά*, που εκδόθηκε το 2015 μετά από κυοφορία 50 χρόνων. Όσοι ασχοληθούν με εξέταση ενστάσεων στα πλαίσια της ανάρτησης των χαρτών του Δασικού Κτηματολογίου, έχουν να ωφεληθούν πολύ για να έχουν δίκαιες κρίσεις, εάν έλθουν σε επαφή με το περιεχόμενο αυτού του βιβλίου και ιδιαίτερα με τις σελίδες του 98-99, 152-153, 156-157, 161-162, 206-208, 285-286, 296-328. Αφορμή για την παρούσα δημοσίευση πήρα από το γεγονός, ότι μετά από μακρόχρονο προβληματισμό αποφάσισε η Πολιτεία, να κάνει ανάρτηση των χαρτών του Δασικού Κτηματολογίου. Απολύτως σωστή η απόφασή της, αλλά απολύτως αναγκαία και η δίκαιη κρίση των ενστάσεων των πληγέντων! Αύριο, 27/1/2017, γίνεται σχετική Ημερίδα στον Πολύγυρο Χαλκιδικής και αναμένεται και συνέχεια τέτοιων εκδηλώσεων. Τους εύχομαι "καλή επιτυχία". Η ευχή αυτή βγαίνει από την ψυχή ενός ανθρώπου, που αφιέρωσε πενήντα χρόνια από τη ζωή του στη μελέτη αυτού του ζωτικού για την πατρίδα του θέματος.
