Πριν λίγες μέρες, βρέθηκα στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας και είχα την τύχη να ζήσω μια στιγμή της ιστορίας, τις εκδηλώσεις τιμής προς το πρόσωπο του Ιωάννη Καποδίστρια, αλλά και την πρεμιέρα της ταινίας "Ιωάννης Καποδίστριας. Ο μεγαλύτερος Έλληνας της Ρωσικής Αυτοκρατορίας".
Ο Ιωάννης Καποδίστριας έχει μείνει στην ιστορία ως ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας. Πριν αναλάβει το τιμόνι της σύγχρονης Ελλάδας, υπήρξε κορυφαίος διπλωμάτης και οι κινήσεις του, σε μια ταραγμένη εποχή άλλαξαν και καθόρισαν το μέλλον της Ευρώπης. Ήταν ένα πρόσωπο που στην εποχή του αγαπήθηκε και μισήθηκε όσο λίγοι σύγχρονοί του. Η σύνθετη προσωπικότητά του συνεχίζει να συζητείται προκαλώντας τριβές μέχρι και τις μέρες μας. Έζησε σε μια εποχή επαναστάσεων, πολιτειακών ανατροπών, μια εποχή ρήξεων, ιντριγκών, συνωμοσιών και ακραίων πολιτικών παθών.
Αποφάσισα να ξεσκονίσω τις γνώσεις μου για τον Ιωάννη Καποδίστρια και να κάνω μέσα από αυτό το σύντομο κείμενο μια σύντομη περιγραφή της ζωής του. Να παρουσιάσω, σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς που περνά η πατρίδα, την τεράστια και άγνωστη στους πολλούς προσφορά του. Να παρουσιάσω την ιστορία ενός ανθρώπου που θα μπορούσε απλά να μην ασχοληθεί και να ζήσει μια πλούσια ζωή μακριά, αλλά επέλεξε να επιστρέψει, να δαπανήσει όλη την ιδιωτική του περιουσία και να συναντήσει τελικά το θάνατό του στην μετεπαναστατική Ελλάδα.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας, γεννήθηκε στην Κέρκυρα στις 11 Φεβρουαρίου 1776, την περίοδο της Ενετοκρατίας. Ο πατέρας του Αντώνιος - Μαρία (Αντωνομαρία Καποδίστριας) καταγόταν από οικογένεια ευγενών, καθώς ένας από τους προγόνους του, είχε λάβει τον τίτλο του Κόμη από τον Δούκα της Σαβοΐας Κάρολο Εμμανουήλ τον Β΄. Ο τίτλος εισήχθη στη "Χρυσή Βίβλο" (Libro d΄Oro) των ευγενών της Κέρκυρας το 1679 και έλκει την καταγωγή του από το ακρωτήριο Ίστρια της Αδριατικής, το σημερινό Κόπερ της Σλοβενίας. Η οικογένεια της μητέρας του Διαμαντίνας (Αδαμαντίας) Γονέμη, ήταν επίσης εγγεγραμμένη στη "Χρυσή Βίβλο" από το 1606.
Το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει, είναι αρκετά συντηρητικό. Άλλωστε ο πατέρας του Αντωνομαρία Καποδίστριας είναι ηγέτης της συντηρητικής παράταξης των ευγενών της Κέρκυρας. Πολλοί κατηγορούν τον πατέρα Καποδίστρια ως υπηρέτη της ενετοκρατίας, μια κατηγορία που απευθύνεται και σε πολλούς Φαναριώτες αλλά διαψεύδεται από τη ζωή και το έργο τους. Από τον τρόπο και τα ιδανικά που ανέθρεψαν και μετέφεραν στα παιδιά τους.
Ενόσω ζούσε στην Κέρκυρα, ο Ιωάννης Καποδίστριας είχε ένα σοβαρό ατύχημα όταν έπεσε από το άλογό του, το οποίο αφήνιασε και έτρεχε ανεξέλεγκτο σέρνοντας τον ανήμπορο να αντιδράσει Ιωάννη, στην περιοχή της Ιεράς Μονής Πλατυτέρας. Τον έσωσε η έγκαιρη παρέμβαση του ιερέα της Μονής ο οποίος και τον περιέθαλψε. Θεωρήθηκε θαυματουργή η διάσωση του Ιωάννη Καποδίστρια από τους αγίους Τιμόθεο και Μαύρας, όπως απεικονίζεται στην εικόνα. Μετά το συμβάν και καθ'όλη τη διάρκεια της ζωής του διατήρησε ιδιαιτερα στενές σχέσεις με τη Μονή.
Η σωρός του καθώς και εκείνες των πατέρα του, Αντώνιο - Μαρία Καποδίστρια αλλά και του αδελφού του, Αυγουστίνου Καποδίστρια, βρίσκονται στη μονή.
Ο νεαρός Ιωάννης, σπούδασε ιατρική, φιλοσοφία και νομικά στο Πανεπιστήμιο της Πατάβιας (Πάντοβα) της Ιταλίας. Το 1789 ξεσπά η Γαλλική Επανάσταση. Ο Καποδίστριας αναπόφευκτα έρχεται σε επαφή με τις αρχές του διαφωτισμού. Ο μεγαλωμένος σε συντηρητικό περιβάλλον, αριστοκρατικής καταγωγής Καποδίστριας, έρχεται σε αντίθεση με αρκετές από τις αρχές αυτής της επανάστασης και θα το δείξει και στη μετέπειτα πορία του.
Το 1797 επέστρεψε και εγκαταστάθηκε στην γενέτειρά του Κέρκυρα και άσκησε το επάγγελμα του ιατρού - χειρούργου. Πολύ συχνά δέχεται και θεραπεύει δωρεάν ασθενείς αποκτώντας εξαιρετική δημοφιλία ως καλός και φιλάνθρωπος γιατρός.
Την ίδια χρονιά, οι Γάλλοι με Διοικητή τον Μποαρνέ, θετό γυιό του Ναπολέοντα Βοναπάρτη καταλαμβάνουν την Κέρκυρα. Το νέο καθεστώς περιορίζει τους αριστοκράτες και σε δημόσια τελετή καίει τη "Χρυσή Βίβλο". Ο Καποδίστριας και η οικογένειά του, ως Ορθόδοξοι δεν μπορούν να δεχθούν τα κηρύγματα του νέου καθεστώτος. Οι Γάλλοι εξορίζουν την οικογένεια που καταλήγει στο σημερινό χωριό Ποταμοί της Κέρκυρας. Εκεί στη θερινή κατοικία της οικογένειας θα μείνουν για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα υπό περιορισμό. Θα επιστρέψουν στην Κέρκυρα το 1799, όταν η Ρωσία και η Τουρκία κατέλαβαν για λίγο τα Επτάνησα. Ο Καποδίστριας συντάσσεται άμεσα με τους ομόδοξους ρώσους που του αναθέτουν τη διοίκηση του στρατιωτικού νοσοκομείου.
Το 1801 τα Επτάνησα αυτονομούνται και ο Ιωάννης Καποδίστριας γίνεται ο ένας από τους δύο διοικητές της Ιονίου Πολιτείας, σε ηλικία 25 ετών. Χάρη στην πολιτική του οξυδέρκεια και πειθώ, αλλά και την διακριτική επέμβαση του ρωσικού στόλου, απέτρεψε την εξέγερση της Κεφαλλονιάς, που θα είχε απρόβλεπτες συνέπειες στη συνοχή της νεότευκτης πολιτείας. Έδειξε ευαισθησία και προσοχή στις ανησυχίες των Επτανησίων και πήρε πρωτοβουλίες για αναθεώρηση επί το δημοκρατικότερο του επτανησιακού συντάγματος που είχαν επιβάλει Ρώσοι και Τούρκοι υπό τον τίτλο "Βυζαντινό Σύνταγμα". Το σύνταγμα που επανέφερε πλήρως τα προνόμια των ευγενών. Αυτό είχε σαν συνέπεια να κατηγορηθεί από μερίδα των ευγενών ως "προδότης της αριστοκρατίας"
Αποτέλεσμα των προσπαθειών του Καποδίστρια ήταν η ψήφιση ενός πιο φιλελεύθερου και δημοκρατικού συντάγματος το 1803. Οι μεγάλες δυνάμεις θορυβήθηκαν κι έστειλαν τον Γεώργιο Μοτσενίγο, προκειμένου να τον επιπλήξει. Όταν όμως, ο εκπρόσωπός τους συναντήθηκε μαζί του, εντυπωσιάστηκε από την πολιτική και ηθική συγκρότηση του Ανδρός. Η αλλαγή του συντάγματος καθιέρωσε πλέον τον πολιτικό Καποδίστρια.
Ο Καποδίστριας διορίστηκε ομόφωνα από τη Γερουσία της Ιονίου Πολιτείας, Γραμματέας της Επικράτειας. Κατά τη διάρκεια της θητείας του αναδιοργάνωσε τη δημόσια διοίκηση, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην εκπαίδευση.
Ο Καποδίστριας διορίστηκε ομόφωνα από τη Γερουσία της Ιονίου Πολιτείας, Γραμματέας της Επικράτειας. Κατά τη διάρκεια της θητείας του αναδιοργάνωσε τη δημόσια διοίκηση, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην εκπαίδευση.
Ο Καποδίστριας εναντίον του Αλή Πασά
Το χειμώνα του 1806, η Οθωμανική Αυτοκρατορία κήρυξε τον πόλεμο στη Τσαρική Ρωσία. Ο Σουλτάνος απαιτεί από την ανεξάρτητη Ιόνιο Πολιτεία, να πολεμήσει στο πλευρό της Τουρκίας κατά της Ρωσίας. Οι Επτανήσιοι απάντησαν ρητά όχι. Ο περίφημος Αλή Πασάς των Ιωαννίνων βρήκε την ευκαιρία να κινηθεί κατά της Λευκάδας την οποία από χρόνια εποφθαλμιούσε και ήθελε να κατακτήσει.
Τον Μάρτιο του 1807, ο Καποδίστριας εστάλη στη Λευκάδα. Εκεί συναντά για πρώτη φορά και γνωρίζεται με τους οπλαρχηγούς Κολοκοτρώνη, Νικηταρά, Ανδρούτσο και Μπότσαρη.
Μπροστά στην απειλή ο τριαντάχρονος Ιωάννης Καποδίστριας, οργανώνει την άμυνα του νησιού. Μια άμυνα που είναι στοχευμένη σε τρία επίπεδα. Στο πρώτο επίπεδο δημιουργεί αμυντικά έργα και οχυρώσεις, στο δεύτερο διοργανώνει τακτικό στρατιωτικό σώμα για να υπερασπιστεί το νησί και στο τρίτο επίπεδο έρχεται σε επαφή με κλεφταρματωλούς που δημιουργούν αντιπερισπασμούς στα μετόπισθεν του στρατεύματος του Αλή Πασά. Για πρώτη φορά δημιουργεί το αίσθημα στο λαό, ότι εμείς οι Έλληνες κάνουμε κάτι για μας. Ο Καποδίστριας θέτει ουσιαστικά σε κατάσταση επανάστασης ολόκληρη τη Δυτική Ελλάδα.
Στην προσπάθεια του κινητοποιεί και επιστρατεύει εθελοντές απ όλα τα επτάνησα και δημιουργεί εκπληκτικά οχυρωματικά έργα που απομόνωναν το νησί από τη στεριά.
Όταν τα τουρκικά στρατεύματα φθάνουν στις εισόδους του νησιού, ο Αλή Πασάς δεν τολμά να εισβάλει. Είναι η πρώτη μεγάλη νίκη του Ιωάννη Καποδίστρια στο διπλωματικό και στρατιωτικό πεδίο.
Ο Καποδίστριας απευθυνόμενος στους οπλαρχηγούς λέει ότι σύντομα η Πατρίς θα μας χρειαστεί για ένα μεγαλύτερο, σοβαρότερο σκοπό.
Στην υπηρεσία του Τσάρου
Τον Ιανουάριο του 1809, μετά από πρόσκληση του Τσάρου Αλέξανδρου Α΄, ο Καποδίστριας εισήλθε στη διπλωματική υπηρεσία της Ρωσίας. Το αξιοσημείωτο είναι, ότι αντίστοιχη πρόσκληση δέχεται και από τους Γάλλους, αλλά αρνείται έχοντας τη βεβαιότητα ότι ο Μέγας Ναπολέων δεν θα βοηθούσε την ελληνική υπόθεση, αλλά και ότι θα ηττηθεί από τους Ρώσους. Η διορατικότητά του σύντομα θα επιβεβαιώθει. Έτσι ο Καποδίστριας βρίσκεται να υπηρετεί στην αυλή του Τσάρου.
Το 1812, ο Ναπολέοντας εισβάλλει στη Ρωσία. Ο Καποδίστριας υπηρετεί ως Διπλωμάτης στη Στρατιά του Δούναβη και παρακολουθεί την υποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων που ακολουθούν την τακτική της καμένης γης. Αγωνίζεται ακάματα για τη ρωσική νίκη, προσελκύωντας το ενδιαφέρον και την προσοχή του Τσάρου.Βρίσκεται στον στενό του κύκλο και διοργανώνει ένα δίκτυο μετάδοσης πληροφοριών για τις κινήσεις και τις αντιδράσεις των Γάλλων. Παράλληλα στηρίζει ψυχολογικά τον Τσάρο με την πίστη του στην οριστική νίκη. Κερδίζει ακόμη περισσότερο την εμπιστοσύνη του αυτό το δύσκολο διάστημα.
Ο βαρύς ρωσικός χειμώνας αποδεικνύεται ολέθριος για τα γαλλικά στρατεύματα. Από τους 500 χιλιάδες στρατιώτες του Ναπολέοντα, μετά από ένα χρόνο επιχειρήσεων στη Ρωσία, επιστρέφουν μόλις 20 χιλιάδες σε άθλια κατάσταση.
Ο δημιουργός της Ελβετίας
Το 1813, ο Τσάρος αναθέτει στον Ιωάννη Καποδίστρια την πρώτη του μεγάλη διπλωματική αποστολή. Ο Καποδίστριας διορίζεται εκπρόσωπος της Ρωσίας στην Ελβετία, με σκοπό να συνεισφέρει στην απαλλαγή της από την επιρροή του Ναπολέοντα.
 |
| Το Μνημείο του Ι. Καποδίστρια στη Ζυρίχη |
Το 1813, η Ελβετία βρισκόταν σε τραγική κατάσταση.Τα προηγούμενα χρόνια ο Ναπολέοντας είχε προσπαθήσει να δημιουργήσει μια Ελβετική δημοκρατία αλλά είχε αποτύχει οικτρά. Το 1813, η Ελβετία είναι βαθιά διχασμένη και το αίσθημα του ενιαίου κράτους απουσίαζε από τους πολίτες της.
Ο Καποδίστριας κατάφερε να διαμορφώσει τη σύγχρονη Ελβετία. Έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ενότητα, ανεξαρτησία αλλά και την ουδετερότητα της Ελβετίας και συνεισέφερε τα μέγιστα στη δημιουργία του Συντάγματος της χώρας που προέβλεπε 19 αυτόνομα κρατίδια (καντόνια) ως συστατικά μέλη της ελβετικής ομοσπονδίας.
Στην Ελβετία, ο Καποδίστριας γίνεται ιδιαίτερα αγαπητός και μέχρι σήμερα το ελβετικό κράτος του αποδίδει τιμές σε αναγνώριση της προσφοράς του. Ο Καποδίστριας έγινε επίτιμος πολίτης των καντονιών της Γενεύης και της Λωζάνης, ένα προνόμιο που έχουν ελάχιστα άτομα στην ιστορία της Ελβετίας.
Συνεχίζεται....
